Piše: Jahja Muhasilović
Vidi: STAV Magazin br.2
Osim očitih posljedica po životni standard stanovništva, kontinuirani ekonomski problemi posljednjih godina ostavljaju posljedice i na dušu ujedinjene Europe
Od njenih početaka, odnos prema EU varira od euforije
prepune očekivanja, naročito u javnosti zemalja koje u taj klub nisu ni ušle,
do skeptičnog preispitivanja pa i odbacivanja cjelokupnog koncepta u javnosti
zemalja – članica. U vremenima ekonomske krize, naročito duboke i trajne poput
aktuelne, druga strana izbija na površinu.
Nakon kataklizme Drugog svjetskog rata evropska politička
elita napredovala je ka stanovištu da, oslabljen iscrpljujućim ratom, kontinent
svoj status u međunarodnoj politici i garant za mir treba tražiti u jačoj
integraciji evropskih država. Hladnoratovski kontekst podjele između američke i
sovjetske sfere utjecaja pogodovao je razvoju ideje jedinstvene Evrope na
Zapadu. Sa jedne strane strah od moguće sovjetske invazije, s druge američkiog
Maršalov plan i dizanje iz pepela. Rastuća ekonomija iziskivala je veće tržište
i sve poroznije granice na kontinentu.
Kraj Hladnog rata još je više pogodovao jačanju integracije
unutar EU, i njenom širenju na zemlje istoka Europe. Međutim, na prelomu
stoljeća prostor za ekspanziju se počeo sužavati, a unutarnja dinamika
integracije usporavati. Tegobni pregovori oko Sporazuma u Nici iz 2001 bili su
predznak predstojećih raslojavanja u okvirima EU, koja postaju sve jača u
periodima ekonomske krize.
Europa u potrazi za žrtvenim jarcem
Danas se EU suočava sa nizom problema. Rast
ultra-nacionalizma, ekonomska kriza, priliv legalnih i ilegalnih imigranata,
islamofobija, te sukobi sa Rusijom oko Ukrajine... Historija Europe pokazuje da
u periodima velikih previranja europske nacije nerijetko pribjegavaju
ksenofobiji, tražeći skupinu koju bi mogli okriviti za sve što se dešava. Danas
su mogući žrtveni jarci očito doseljenici, a naročito muslimani među njima.
Iako trend jačanja desnice uključujući i onu ekstremnu u EU traje već duže
vrijeme, zadnji izbori za Evropski Parlament su, čini se, ubrzali njeno
pozicioniranje na političkoj sceni Starog kontinenta.Jačanje desnice
pospješujeekonomska kriza koja godinama ne jenjava, sve veći priliv imigranta,
ali i haos na Bliskom Istoku, čije se posljedice sada osjećaju i u evropskim metropolama.
Poznata lica evropske desnice. S desna: Marine Le Pen (Francuska), Geert Wilders (Holandija), Nigel Farage (Velika Britanija)
Nakon zadnjih izbora za Evropski parlament, razvidno je da
će desnica u evropskom političkom spektru biti jedan od ključnih faktora
odlučivanja kojim će pravcem Evropska politika nastaviti dalje. Odgovorne u EU
posebno zabrinjava činjenica da zajedno sa rastom ekstremno desnih stranaka,
osim anti-imigrantskog sentimenta rame uz rame jača i euroskepticizam. Drugim
riječima, jačanje ekstremne desnice udarac je iznutra projektu ujedinjene
Europe. Desne stranke se zalažu za jaču i nezavisniju nacionalnu politiku
članica Unije, na uštrb centralizacije u režiji briselske eurokracije.
U ovim zahtjevima jedna od najglasnijih članica svakako je
Velika Britanija. Od samih početaka ujedinjenja, Britanski skeptici su bili
među najmoćnijim. Britanska stranka UKIP pod vodstvom notornog Nigela Farragea
je ušla u Evropski Parlament sa skoro trideset posto britanskih glasova. Ali i
mimo pukih ultranacionalističkih aspiracija, u Britaniji postoje ozbiljne
težnje ka izlasku iz Unije, te se po ovom pitanju vode žustre polemike unutar
zemlje. Ukoliko dobije dovoljan broj glasova na izborima ove godine, premijer
Velike Britanije David Kameron je obećao održati referendum 2017. godine po
pitanju ostanka njegove zemlje u Uniji.
Doduše, neke stranke s desnim predznakom su oslabile, poput
manekena ekstremizma Holanđanina Gerta Vildersa, čiji je PVV (Stranka za
Slobodu) na evropskim izborima 2009. godine osvojio oko 17 posto glasova, da bi
na zadnjim izborima pao na oko 13.4 posto.
I Francuska je poprište jačanja desnice. Nacionalna Fronta
(FN), desničarke Marin Le Pen je u evropski parlament poslala gotovo četvrtinu
od ukupnog broja poslanika iz Francuske. Ovaj uspjeh Nacionalne Fronte je
šokirao javnost u Evropi. U zemlji koja ima najbrojniju muslimansku populaciju
među članicama Evropske Unije, retorika Marin Le Pen i njenih simpatizera,
prema muslimanima i imigrantima, zabrinjava mnoge.
Previranja u Njemačkoj
I druga okosnica Unije, Njemačka posljednjih mjeseci se
suočava sa porastom radikalnog pokreta PEGIDA koji je u istočnom dijelu te
zemlje uspješno demonstrirao snagu na mitinzima okupivši više desetina hiljada
ksenofobičnih pristalica spremnih u radikalniji obračun sa „auslanderima“.
Za razliku od većeg dijela njemačke političke garniture
koja je svjesna značaja „novog sloja“ stanovništva, simpatizeri PEGIDA-e
odbijaju činjenicu da su imigranti bitna motorna snaga demografski trome zemlje
bez koje bi njemačko privredno čudo bilo gotovo nezamisljivo. Američki
politolog nastanjen u Berlinu Paul Hockenos tvrdi u listu Foreign Affairs da
nova istraživanja dokazuju kako „produktivnost i suma poreza koju generišu
stanovnici stranog porijekla prevazilaze njihovu cijenu“.
No, doseljenike u Njemačkoj brine i to, što ksenofobna i
rasistička retorika nije vezana isključivo za ultradesne pokrete. Posljednjih
godina jedan od stjegonoša antiimigrantske retorike je Thilo Sarrazin,
svojedobno jedan od vodećih socijaldemokrata Zapadne Njemačke. Takva gibanja
mogla bi dovesti do ustoličavanja ksenofobije kao društvene norme, na što ukazuju
i podatci koje je iznijela Bertelsmann Fondacija, čije nedavno istraživanje
pokazuje da broj njemačkih građani koji smatraju Islam prijetnjom iznosi 57
posto što je rast od četiri posto u poređenju sa 2010.
Ni istočna, “nova” Europa nije imuna na razne vidove
netrpeljivosti. Iako u bivšim zemljama Varšavskog pakta priliv imigranata, koji
bi popunili demografski suficit i bili gorivo za nisko plačene industrijske
poslove nije toliko snažan, to ne znaći da ksenofobija nije prisutna. U bivšim
komunističkim zemljama se ona prije svega iskaljuje na stanovništvu romskog
porijekla, no nisu rijetki ni izlivi antisemitizma i(li) islamofobije.
Primjerice u Mađarskoj, desničarska stranka Jobbik, Gabora Vone, je na domaćim
parlamentarnim izborima prošle godine bila treća najsnažnija politička opcija
sa oko 20.5 posto osvojenih glasova.
Južnije je tužnije
Nešto južnije, u balkanskim članicama, ksenofobija je
također usmjerena prvenstveno prema Romima i nacionalnim manjinama.
Najreprezentativniji primjerci balkanskog neofašizma su Bugarska Ataka i Grčka
Zlatna zora (Hrisi avgi), koje dobrim dijelom svoju energiju crpe iz
bezizlaznosti labirinta ekonomskog mrtvila u koji su zapale ove zemlje.
Zajedničko objema strankama je antiromski i antiturskog sentiment, a pristalice
im se ne libe upotrijebiti silu.
Iako se žrtve razlikuju od zemlje do zemlje, jačanje ekstremne
desnice u kombinaciji s rastućim euroskepticizmom svakako sve više nagriza
ideju slobodne i ujedinjene Europe u samoj njenoj srži. Ekonomska kriza koja ne
jenjava čini da anti-imigrantski osječaj iskaljen u obliku islamofobije,
euroskepticizma i povišenog osječaja regionalizma u evropskom društvu jačaju iz
dana u dan. Krizom koja ju je pogodila 2008. godine Evropa se našla na
sudbinskoj raskrsnici.
Neophodne su reforme koje bi zahuktale evropsku ekonomsku
mašinu i vratile je na tračnice ekonomskog prosperiteta, i konsolidacia
institucija. Vrlo težak zadatak je pred Evropskom Unijom, koja se susreće sa
sistemskim ideološkim i ekonomskim dilemama koje je nagrizaju iz unutra i
dovode ideju evropske porodice pod upitnik, dok s druge strane vanjski faktori
kao što je pritisak Ukrajinske krize i poplava imigranata koji radikalno
mijenjaju njenu etnografsku i civilizacijsku sliku, stvaraju rasjcepe u društvu
za koje Evropa nema snage da nađe rješenja.
Comments
Post a Comment