Dioklecijan - začetnik hladnog rata

Piše: 
Jahja Muhasilović

Izvor: Faktor.ba

Iako Balkan ima nesreću da je često na granicama geopolitičkih “tektonskih ploča”, što uzrokuje česte potrese u regiji, ovaj poluotok je historiji ponudio velike ličnosti, kao Dioklecijan, Konstantin Veliki, Justinijan, sveti Jeronim, Mehmed-paša Sokolović, Nikola Tesla,  koji su definisali i mijanjeli tokove historije.

Danas smo svjedoci geostrategijskog rata koji se vodi između NATO-a sa jedne i Rusije sa druge strane. Trenutni sukob između dvije strane je samo jedan u nizu tokom duge povijesti sukobljavanja u različitim formama koje je poprimao kroz prošlost. Sukob između evropskog istoka i zapada je mnogo stariji od nedavno minulog hladnog rata i seže duboko u antiku. 

Ako dublje u historiji potražimo korijene formiranja i sukobljavanja dva bloka, vidjet ćemo da su jednu od najvažnijih uloga odigrali upravo ljudi sa Balkana i da su zapravo oni udarili temelje formiranju ova dva bloka. Jedna takva ličnost je i Dioklecijan, koji spada među najbrilijantnije rimske careve. Dioklecijan je jedan u nizu rimskih careva koji vode porijeklo sa naših prostora jer po nekim izvorima rođen je u blizini Podgorice, dok je po drugim izvorima rođen nadomak Splita.

Dioklecijan se vrlo brzo uspinje u vojnoj hijerarhiji zahvaljujući svojim sposobnostima i karizmi, te 284. godine n.e. postaje vladarom Rimskog Carstva. Prije njega, Carstvo zapada u veliku krizu tzv. Kriza trećeg stoljeća, te biva pred raspadom, kada on svojim genijalnim reformama uspjeva da stabilizuje krizu i očuva Carstvo. Iako se tada činilo kao dobar politički manevar Dioklecijanova podijela Carstva na dva dijela, odnosno raspodjela vlasti na četiri dijela u tzv. sistemu Tetrarhije će imati velikog odjeka kroz stoljeća.

Dijeljenjem Rimskog carstva na Istočno i Zapadno, zatim strateškim pozicioniranjem četvorice vladara, Dioklecijan je uspio da spasi Rim od raspada i vanjske invazije. Međutim posljedice ovog poteza su bile mnogo veće nego što se u tom trenutko činilo. Nakon pada Zapadnog Carstva 476. godine pod najezdom germanskih plemena, tada bogatije Istočno Carstvo se uspjelo odbraniti pod pritiskom naroda sa  Sjevera, te će ono nastaviti egzistirati još gotovo hiljadu godina. Riječ je o Bizantskom carstvu, koje nastavlja tradiciju rimskog carstva u nešto drugačijoj formi.

Ideja o obnovi Rima na zapadu Evrope nastavila je živjeti i nakon pada Zapadnog dijela carstva. Ne tako dugo nakon raspada Zapadnog Rimskog carstva Karlo Veliki aktivno radi na njegovom ponovnom oživljavanju, kreće u kampanju revitalizacije Rimskog carstva te se kruniše za Svetog Rimskog cara. Franačka država na čijem čelu je i sam bio, negira pravo na rimsko naslijeđe Bizantu, koji je u tom momentu jedini realni baštinik rimskog naslijeđa, nazivajući stanovnike ove moćne srednjovjekovne države Grcima. Ovaj politički sukob između tada istočnih i zapadnih evropskih centara moči će kasnije biti inicijator da se i kršćanstvo podjeli na Katoličko i Ortodoksno Velikom Šizmom iz 1054. godine, gotovo po istoj liniji po kojoj je skoro osam vijekova ranije Dioklecijan podjelio carstvo.

Vrlo brzo Zapad u četvrtom krstaškom ratu odgovara osvajanjem glavnog grada Konstantinopolja 1204. godine. Ovim činom Zapadno-evropski “Rimljani” zabijaju svoju zastavu u centru Istočnog dijela nekadašnjeg carstva i svoju novoformiranu državu simbolično nazivaju Latinsko carstvo. 

Bizantska država se već 1261. godine ponovo restaurira, s tim da nikada nije upotpunosti zaliječila rane nakon poraza nanesenog od strane “Latina.” Nakon ovog  poraza Konstantinopolj će pasti pod Osmansku vlast. Osvajanjem ovog grada Mehmed II. Fatih svjestan bizantijskog naslijeđa kojim sada upravlja sebe proglašava rimskim carem.

Međutim nakon pada Konstantinopolja jedna interesatna stvar se dešava sa bizantijskim naslijeđem. Ovaj put Rusi, koji su prethodno kristijanizirani od strane Bizantinaca, preuzimaju ulogu novog Bizanta i nazivaju sebe trećim Rimom. Uloga Rusije kao restauratora bizantijske kulture i kišobrana za sve Ortodoksne kršćane će definisati njenu vanjsku politiku, te će kasnije biti jednim od bitnih razloga sa sukobe koji trebaju da uslijede u nadolazećim stoljećima kada se Rusija konfrontira sa zapadom nekada u formi Ruskog carstva, nekada kao Sovjetski Savez, a danas kao Putinova Ruska Federacija. 

Vidi:http://faktor.ba/balkanci-koji-su-promijenili-tok-historije-2-dioklecijan-udario-temelje-hladnom-ratu/