Da li su Balkanci manje vrijedni?

Piše: Jahja Muhasilović

Link: http://faktor.ba/faktorov-serijal-balkanci-koji-su-mijenjali-tok-historije/

Naročito u Zapadnoj Evropi Balkan se zadnjih dvijestotine godina u civilizacijskom smislu  smatra manje vrijednim i nazadnim dijelom evropske civilizacije, te prostorom konflikata, čime je fenomen parčanja na manje državne tvorevine nazvan po ovom dijelu Evrope procesom balkanizacije. Za vrijeme istočnog pitanja, Balkan postaje predmetom nesporazuma i pretenzija imperijalističkih politika velikih evropskih centara moći "razvijene Evrope", koje traje do današnjih dana. Ovaj odnos gadljivosti i strepnje prema Balkanu se najbolje ogleda u riječima  kancelara tada Njemačke imperije u usponu Otto fon Bismarka kada je rekao, "Da će veliki evropski rat izbiti zbog neke gluposti na Balkanu". Međutim kada je ova regija upitanju, jedna vrlo važna činjenica se često zaboravlja. Bez preuveličavanja moglo bi se tvrditi da su upravo ljudi sa Balkana odigrali jednu od ključnih uloga u definisanju i razvitku kako zapadne tako i istočnoevropske civilizacije (ortodoksno-slavenske) u koju se često i sama regija svrstava. Ovaj dio svijeta je kroz antičku Grčku civilizaciju posadio sjeme kasnije Rimske, a zatim evropske civilizacije u njenoj istočnoj i zapadnoj formi, te kroz pojedince sa ovih prostora udahnuo joj duh i dao jasne civilizacijske okvire.  

Mada je teško spomenuti sva imena koja su odigrali krucijalnu ulogu u formiranju evropske civilizacije, potrebno je krenuti hronološkim redom, bez detaljnijeg osvrtanja na podvige antičke Grčke civilizacije kao začetnice evropske civilizacije, koja je ujedno i balkanska, više se fokusirajući na Zapadni Balkan i užu okolinu Bosne i Hercegovine.

Ako bi smo ukratko definisali kulturuloške okvire evropske civilizacije kroz pojmove, vjerovatno bi smo išli ovim redoslijedom: grčko-rimska civilizacijska baza, Kršćanstvo (zapadno i istočno), vladavina prava utemeljeno na rimskom pravu, koje je u kasnijem periodu usvojeno od strane drugih naroda i država kroz kolonijalizam i globalizaciju, te time postalo globalni civilizacijski okvir i standard.

Krenimo od prvog pojma, a to je grčko-rimska civilizacija, koja je poslužila kao temelj i referenca današnjoj "judeo-kršćanskoj", odnosno evropskoj civilizaciji. Opće poznato je da je upravo antička Grčka (Balkan) izvor nadahnuća rimske kulture i civilizacije, te se nerijetko Rimsko carstvo smatra lošim plagijatorom grčke civilizacije. Ali izuzev antičke Grčke, koja je imala utjecaj u duhovnoj i kulturološkoj sferi, ova regija je svijetu i Evropi ponudila mnoge ličnosti koje su upravo mijenjale i definisale tokove historije. Bilo bi nepošteno ne spomenuti ulogu Dioklecijana koji je podjelio Rimsko Carstvo na dva dijela, pa će se po ovoj liniji kasnije evropska civilizacija dijeliti na Franački (kasnije Sveto Rimsko carstvo) odnosno Rimokatolički i Bizantski odnosno Ortodoksni pol. On je svojim političkim potezom udario temelje i današnjem sukobu i borbi za prevlast između NATO-a i Rusije, no o tome u slijedećem nastavku.

Zatim tu je i Konstantin Veliki, koji postaje prvi rimski car kršćanin, te Milanskim ediktom iz 313. godine slijedbenicima ove moniteističke konfesije diljem Carstva dozvoljava slobodu ispovjedanja vjere. Ovim činom on je udario temelje evropskoj civilizaciji kao Kršćanskoj. Predsjedavanjem Nikejskim Koncilom Konstantinova uloga u oblikovanju Kršćanstva u dogmatskom smislu je neosporna.

Jedna od odlika evropske civilizacije je svakako i njena privrženost vladavini prava, koja se temelji na rimskom pravu, u čijem razvoju vjerovatno najznačajniju ulogu odigrao  najveći Bizantijski car Justinijan, sačinjavanjem zakonika još poznatijeg kao Justinianov kodeks.

Pored navedenih ličnosti veliku ulogu u historiji čovječanstva su imali još sveti Jeronim autor Vulgate (latinska verzija Biblije), stoljećima jedna od najčitanijih knjiga u Zapadnom svijetu, Mehmed paša Sokolović jedan od najmoćnijih ličnosti 16. stoljeća, te veliki vezir za vladavine tri Sultana, Nikola Tesla i njegova neosporna uloga u razvitku električne energije, Gavrilo Princip atentatom pokreće rat koji je promjenio tok historije i ubrzao pad kolonijalizma u svijetu,  Mustafa Kemal Ataturk - ukinuo Osmansko carstvo i instituciju hilafeta koja je trajala trinaest stoljeća. Iako neutvrđeno, po nekim teorijama jedan od najvećih pustolova Zapadnog svijeta Marko Polo je rodom sa Korčule. Ovo su samo neke od ličnosti sa naših prostora koje su odigrale ključnu ulogu u oblikovanju ne samo evropske već i svjetske civilizacije i time dokazali da je ova regija bez razloga smatrana manje vrijednim dijelom Evrope.